Wolkvorming op de muur: vochtprobleem in de concertzaal van Muziek Museum Zutphen 

Gepubliceerd op: 19 oktober 2019

Sinds twee maanden (eind augustus 2019) openbaart zich een groeiend vochtprobleem in beide wanden van de concertzaal van het Muziek Museum. Naar het oordeel van een hierin gespecialiseerde restauratie-expert is dit probleem waarschijnlijk onoplosbaar. Hierdoor hebben wij afgelopen week het besluit moeten nemen de concertzaal met alle bespeelbare instrumenten voor het publiek te sluiten.

Wolken pakken zich samen boven Muziek Museum

zou een pakkende kop in een krant kunnen zijn. Niet alleen de dreigende sluiting van het museum als gevolg van de stugge opstelling de gemeente Zutphen bij de onderhandelingen over aankoop van ‘De Wildeman’ hangt als een zwaard van Damocles boven ons hoofd. Ook een onlangs geconstateerd vochtprobleem vormt een duistere wolk boven ons museum – de spreekwoordelijke druppel. In snel tempo ontwikkelen zich vochtwolken en zoutkristallen in de linkermuur van de concertzaal – een indicatie van een majeur vochtprobleem.

Eind augustus constateerden wij een verkleuring in de wand, waar de Chinoiserie wandbehangsel panelen hangen, die tot onze schrik zich in de weken daarna uitbreidden over de hele wand. Bovendien begonnen zich zoutkristalwerking als een wittige schimmel aan de onderkant te manifesteren, waardoor het pleisterwerk een pokdalig uiterlijk krijgt.

Onderzoek expert

Inmiddels heeft afgelopen week een gerenommeerd expert op het terrein van restauratie van rijksmonumenten met dit soort vochtproblemen (zoals kastelen, die in een gracht staan) de situatie nader bekeken. Hierbij is gebleken dat niet één, maar beide wanden van de concertzaal doorweekt zijn. De dikke muren stammen uit het eind van de middeleeuwen. De grote, poreuze baksteen is verzadigd van vocht. De muur is van binnen, in de woorden van de expert, ‘kletsnat’. Het optrekkend vocht is naar de eerste etage is doorgetrokken. Waarschijnlijk is de ondergrond van het pakhuis eveneens doorweekt. De stadsarcheoloog Michel Groothedde had al eens het vermoeden uitgesproken, dat daar wellicht een – later met zand en puin dichtgestorte – kelder zou zitten. Het is verbazend, dat de gemeente – immers al vele decennia eigenaar van het interessante rijksmonument, dat al die jaren een belangrijk museum herbergde – nooit een bouwhistorisch onderzoek heeft laten uitvoeren.

Bovengelegen verdiepingen hebben tevens last van regenwater, dat eveneens in de muur trekt. In hoeverre de houten balkkoppen inmiddels door vocht zijn aangetast, is nog niet onderzocht. Uitbundige varengroei en mosvorming op het binnenplaatsje wijzen op vocht dat geen uitweg heeft. Hierop wijst eveneens het wegzakken van klinkers in uithollingen in de ondergrond, die door water zijn uitgespoeld. Om de oorzaak te vinden – en dat is niet gegarandeerd – zou de vloer moeten worden open gebroken en de klinkers en het zand daaronder uitgegraven moeten worden, tot aan ….? Een oplossing zou kunnen zijn om een tweede wand voor de muren te plaatsen met warme luchtcirculatie ertussen. Ook voor de vloer zou dat moeten gebeuren en onder de vloer zou dan continu vocht moeten worden afgevangen. Niet alleen is dit een kostbare operatie, maar het lost feitelijk niets op: het is slechts symptoombestrijding. In elk geval zouden onze historische piano’s altijd op afstand van de wand geplaatst moeten worden en continu gemonitord op luchtvochtigheid. Echter het risico van schade blijft bestaan; niet alleen door vocht, maar ook door vochtminnende organismen. Historische piano’s zijn erg gevoelig voor vocht (oxidatie) en pieken in luchtvochtigheid.

Conclusie

Het oordeel van de expert luidt, dat we hier te maken hebben met een onoplosbaar probleem. Hij concludeert, dat de ruimtes van het pakhuis ongeschikt zijn voor onze collectie. Alleen de opstelling, zoals in de Beethovenzaal, waar de instrumenten in een eiland in het midden van de zaal zijn geplaatst, is aanvaardbaar. Plaatsing van instrumenten op relatief korte afstand van de wand, zoals in de concertzaal en in het open restauratie-atelier, raadt hij af. Over mogelijke oplossingen wordt nog nagedacht en overleg gepleegd. De consequenties van het onderzoeksresultaat zijn voor ons museum echter reeds nu verregaand.

Sluiting en ontruiming concertzaal

Deze situatie maakt dat na ons laatste concert van zaterdagavond 19 oktober met de fenomenale Aleksandra Swigut, de concertzaal – met onze waardevolle bespeelbare instrumenten – voor bezoekers hebben moeten sluiten. Inmiddels hebben wij maatregelen getroffen om schade aan de instrumenten te voorkomen. Vanwege inventarisatie en de verhuizing van een deel van de collectie naar een nieuw extern depot, was de tweede verdieping van het pakhuis (het open restauratieatelier) reeds tijdelijk voor het publiek gesloten.

 

Overzicht